Recensie, geschreven door Karel Wasch over de bundel

In die tijd die

Gedichten

Elly de Waard

Het poëtische oeuvre van Elly de Waard omvat inmiddels ruim achthonderdvijftig gedichten gepubliceerd in niet minder dan vijftien bundels. Ze schreef ook proza: Vogelwater en Het jasje van David Bowie, opeens actueel door het heengaan dit jaar van de poplegende. In dat laatste werkje geeft ze een overzicht van twintig jaar werk als popcritica voor de Volkskrant en Vrij Nederland.
Een indrukwekkend prestatie om zulke evenwichtige  literaire werken te produceren.

Op de flap van deze nieuwe bundel gedichten lezen we:

'In die tijd die overspant de ruimte van het heelal tot aan het bolletje van de konijnenkeutel, de tijdsperiode van de naaste toekomst tot aan de tempel van Poseidon, zesentwintig eeuwen geleden en van de Tweede Wereldoorlog tot de aanstaande. Dit alles in versvormen van hymne tot rap.'
Mooi gezegd door de flapmakers van uitgeverij De Harmonie. Een uitgeverij die mooie bundels -soms lyrisch aandoende- poëzie durft uit te geven.

WIJ, GEZIEN IN TIJD EN RUIMTE

Nieuwsgierigheid reed over Mars
zij zag het landschap, legde het
voorzichtig vast en zeefde zand
en korrels slijpsel die een onbekende
wind verpulverd had en afgeblazen
van ons vreemde maar voor waar
te nemen rotsen

In sneeuw van koolstofdioxides
droge ijskristallen zette zij
haar kleine sporen namens ons
op honderd miljoen mijlen afstand
zeer verdiept in de processen
van hoe water steen slijt en hoe wind –
zeer verdiept in wat zij vond

Zusterplaneet van de aarde
die ooit water had – zelfs oceanen
dat wil zeggen mogelijk leven –
die misschien ons voorbeeld was?
Ook wat lot betreft, zo’n honderd
miljoen jaren her en eerder –
of vooruit gerekend vanaf heden?

In dit vers durft de dichteres het dilemma te bespreken van het bezoeken van een andere planeet, in dit geval Mars. Het wagentje, dat Mars overcrosst noemt De Waard Nieuwsgierigheid. Maar subtiel en waar stelt ze keihard vast, dat ondanks dat wij deze planeet van een afstand mogen bekijken door cameraogen en er zelfs zand (Is het wel zand?) gefilterd wordt, we niet achter het wezen van dit hemellichaam komen. Kunnen we door een robot dichter komen bij het raadsel van deze Zusterplaneet, die ooit water had – zelfs oceanen, dat wil zeggen mogelijk leven –die misschien ons voorbeeld was? Werpt het bestuderen van deze planeet een schaduw vooruit op het lot dat onze eigen planeet boven het hoofd hangt, of laat het ons een stuk verleden zien? De meest essentiële vragen gevat in trefzekere beelden. Het gedicht deed me vooral denken aan een schilderij van Carel Willink, de magisch-realistische schilder. Er zijn landingsraketten op de maan geland om informatie te verzamelen. Maar wanneer we goed kijken is één van de raketten beschadigd. Zal hij nog kunnen opstijgen naar de aarde? Of is zijn doel, doel op zich geworden?

In de Oorlogscyclus, de vierde en laatste cyclus uit de bundel staan de mooiste gedichten m.i.

ANGST

Angst is een roofdier dat onder je bed slaapt-
Als het wakker wordt en zich van je borst
heeft meester gemaakt rekt het zich nog eens

uit en gaapt - met een bek zo wijd
dat je borst van binnen een open muil wordt
waarin je steeds dieper schuilt gaat

Angst overmeestert de hoofdpersoon. Eerst is er de bijna kinderlijke angst, die we bijna allemaal kennen, dat er iemand onder ons bed ligt. Zijn we ouder dan verslindt de angst ons van binnen, doordat we ons veel te veel kunnen voorstellen en de angst zelfs de regie totaal kan overnemen.

VOLKSVERHUIZING

Omringd als zij waren door oorlog
tegenslag door dingen die niet gingen
het gestribbel en de weigeringen
groeiend tot ontworteld legioen

Gewapend als zaden trekken zij naar
elders, in bendes rond, op zoek
naar plekken om erin te aarden, het
voortouw als altijd gehangen
in de volksmond.

Het vluchtelingenprobleem in een notendop. Let op de tweede zin van het vers: tegenslag door dingen die niet gingen. Een huiveringwekkend understatement voor de ellende waar vluchtelingen in gedompeld worden, voordat ze besluiten te vluchten. Het gaat niet meer! En in de laatste strofe spreekt het volk: het voortouw als altijd gehangen in de volksmond. De buitenstaanders zijn in feite  tegen de vluchtelingenstroom en verdedigen hun eigen hachje op vaak irritante manier alsof de vluchteling oorzaak is van alle onveiligheid.

De 54 gedichten in deze bundel zijn verdeeld over 4 cycli: TIJD/RUIMTE, MATERIE/AARDE, SLAAP/EVENWICHT en OORLOGSCYCLUS.
Evenwichtige verzen, trefzeker neergezet door een meesteres in taal en vakmanschap.

ISBN 9789463360036 | 57 pagina's | Uitgeverij De Harmonie | september 2016

Karel Wasch, 4 oktober 2016