Vissen zwemmen leren
samenstelling en redactie Emke Spauwen en Cees van der Pluijm
Over taalvorming en persoonlijke ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke handicap.
Praktisch handboek over het schrijven van gedichten (met CD Rom) Dit boek beschrijft een werkwijze en werkvormen voor begeleiders van mensen met een verstandelijke handicap, Taalvorming genaamd. Het kan echter uitstekend in allerlei vormen van regulier onderwijs gebruikt worden.
Taalvorming is een feite geen methode maar een wijze van denken en een werkvorm.
Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak een stoornis in het taalcentrum in de hersenen, waardoor ze een achterstand oplopen in hun talige ontwikkeling. Ook schrijven is voor niet alle verstandelijk gehandicapten even vanzelfsprekend.
Spraak en schrift zijn een communicatiemiddel, vooral voor mensen die moeite hebben met praten en schrijven is het van belang dat zij gestimuleerd en geholpen worden. Vaak worden hun signalen niet of niet goed opgevat en dat maakt dat zij teleurgesteld raken, zich minderwaardig gaan voelen en verder ook geen moeite meer willen doen. Ook wordt op de meeste reguliere scholen taal in delen opgesplitst, schrijven vindt op een ander moment plaats dan spelling. Voorlezen is iets anders dan het opzetten van een opstel. De taal wordt vervelend, komt van buitenaf, wordt opgelegd en niets komt van de leerling zelf, van binnenuit.
Taalvorming daarentegen gaat uit van het verbeteren van het talig vermogen, het beter worden in je te uiten door middel van praten, luisteren, schrijven en lezen. De personen ontwikkelen zich en stampen geen kennis in hun hoofd. Bij Taalvorming gaat men uit van het beginniveau van de persoon zelf. De werkvormen dienen als handvat niet als doel op zich.
In hoofdlijnen bestaat de les uit drie fasen: praten, op papier zetten en naar buiten brengen. Iedere les begint met een vertelronde. De deelnemers luisteren naar elkaar en krijgen zo zelf ideeën. Daarna komen de verhalen op papier. De deelnemer schrijft zelf, dicteert de begeleider, of maakt een (taal)tekening. De tekst wordt herlezen en herschreven. Als de schrijver helemaal tevreden is, gaat de tekst naar buiten: de tekst wordt voorgelezen of in een boekje gezet, of op een andere manier gepresenteerd (als poster, ansichtkaart enz). het vertellen over eigen ervaringen wordt ingezet om de taal beter te leren kennen en gebruiken. Door dat te verbinden aan een positieve ervaring, een mooie tekst die gelezen wordt, wordt taalontwikkeling leuk en zinnig.
Van belang is dat de deelnemer altijd het laatste woord heeft. Niet de begeleider/leraar maar de deelnemer bepaalt of hij/zij het eindresultaat goed vindt. Tijdens de vorming wordt wel gewezen op taalfouten, deze worden gecorrigeerd, maar inhoudelijk wordt niets veranderd. Het is en blijft het verhaal van de deelnemer.
Het schrijven en herschrijven is ook van belang. Daardoor wordt geleerd welke zinnen of woorden overbodig zijn of hoe er meer specifiek op een onderwerp kan worden ingegaan. Aan de hand van het verhaal worden vragen gesteld door de begeleider/leraar.
Ook probeert de begeleider de deelnemer bij één onderwerp te houden. Het allegrootste belang is echter dat goed naar de deelnemer geluisterd wordt, dat steeds gevraagd wordt of het zo goed is, of zij het zo bedoeld hebben. Hierdoor voelen zij zich gerespecteerd, het is goed voor hun zelfvertrouwen en het maakt hen enthousiast. De resultaten zijn verbluffend!
Er komen prachtige gedichten uit voort waarvan hier één van de vele voorbeelden.
Bij ruzie
krijg ik het koud
Rillingen over mijn rug.
Bij Klaas
krijg ik het warm
Caroline Dragt
In dit boek wordt aan de hand van zeer duidelijke toelichtingen en voorbeelden de verschillende werkvormen besproken. Ook zijn enkele hoofdstukken gewijd aan de ervaringen van leraar/begeleiders, o.a. de problemen waar zij tegenaan lopen, de hulpmiddelen die zij gebruiken, hoe zij in bepaalde situaties gehandeld hebben en wat de resultaten zijn van hun handelen.
De bijgeleverde CD-Rom geeft in duidelijke stappen de gehanteerde 'methode' weer.
Het laat de werkwijze zien hoe je een gedicht kan maken aan de hand van een onderwerp. Je hebt de mogelijkheid zelf via deze 'methode' een gedicht te maken. Het werkt erg goed!
Daarna worden er tips gegeven voor de begeleiders. Deze CD is een uitstekende toelichting bij het boek.
ISBN 9070415364 Paperback, 160 pagina's uitg. De Stiel, november 2005
© Dettie, februari 2006