Recensie over de bundel

Wolt Ihr die totale Poesie?
korte en zeer korte gedichten

Hans Sleutelaar

geschreven door Karel Wasch

Toen Hans Sleutelaar (1935) op de Dokumenta 8 in Kassel in 1987 luidsprekers liet spreken i.p.v. zelf- als uitgenodigde dichter- het woord te voeren, deed dat veel stof opwaaien in Duitsland en daarbuiten. Niet verwonderlijk want de zin die als een repeterend vuur uit de megafoons kwam was Wollt ihr die totale Poesie? Voor de kenner: de zin was ontleend aan Goebbels, de propagandaminister van Hitler, die destijds Wollt ihr den totalen Krieg? het volk inslingerde en daarmee de hysterische massa's tot extase wist te brengen, in Berlijn in 1943. Navrant genoeg hadden de Duitsers net ongenadig op hun broek gekregen van de Russen bij Stalingrad en kennelijk konden ze wel een oppeppertje gebruiken. Sleutelaar werd bedreigd en uitgescholden, net als destijds de kunstenaar Joseph Beuys, die in München in 1976 op straat ging staan met een bord om zijn nek waarop de tekst stond: Zeige deine Wunde. Waarin een gewond volk zwak kan zijn.

Sleutelaar maakte samen met Hans Verhagen, Armando en zijn goede vriend de beroemde/beruchte C.B. Vaandrager deel uit van De Nieuwe Stijl, ook wel de Zestigers genoemd. Armando was met Cherry Duyn vaak op de VPRO-TV, met het beroemde Herenleed. Hij schilderde later meer dan te dichten en speelde viool in een zigeunerorkest. Verhagen won voor zijn poëzie prijzen, maar raakte aan de speed en alcohol en Vaandrager was psychotisch, slikte erg veel pillen. Toen zijn goede vriend de schrijver Ewald Vanvugt bij  'Vaan,' op bezoek ging in een krot in Rotterdam, kreeg hij een bord met twee soorten pillen voorgezet. "Van de rooie ga je up, van de blauwe weer down,"voegde 'Vaan,' hem toe, nadat hij een uitnodigend gebaar naar het pillenbord had gemaakt. Vanvugt weigerde en vertrok geschrokken. Martin Bril en Hans Sleutelaar bleven Vaandrager trouw en wisten zelfs nog een bloemlezing uit zijn verzen te peuren. De verzen stonden veelal op papiertjes in schoenendozen. Sleutelaar noemde Vaandrager: 'Vaan,' en op zijn beurt sprak Vaandrager, Sleutelaar aan met 'Sleut.'

Sleutelaar zelf bleef veelal in de schaduw. Pas in 1979 verscheen zijn debuut Schaars licht, om vijfentwintig jaar later opgevolgd te worden door Vermiste stad : Rotterdamse kwatrijnen. (2004). De bijeengebrachte verzen in deze bundel komen voor het grootste gedeelte uit deze twee bundels, aangevuld met een paar vertalingen van verzen en verspreide gedichten. Maar er is ook het verrassend goed opstel 'Kan rijm nog?' opgenomen, dat in 2006 in Bunker Hill was gepubliceerd. Verder twee bladzijden Aantekeningen , die verduidelijken waar de gedichten vandaan komen en aan wie ze zijn opgedragen.

Aan C.B. Vaandrager is het gedicht opgedragen uit Schaars licht, hier kunnen we al zien dat het moeilijk was om met 'Vaan,' op een normale manier om te gaan:

Aan C.B.Vaandrager

Is het waar dat jij, de vriend van mijn jeugd
je wilt wreken op mij? Er wordt verteld
dat je gewapend gaat. Ik staar in het duister
en overdenk je lot,- Mijn God.

Een vers met een geweldige zeggingskracht zoals er veel meer in de bundeling staan. Zoals ook Herinnering uit Vermiste stad:

Herinnering

Rotterdam is een godvergeten kade
onder koud lamplicht, zwavelgeel,
en een zwarte, maandoorvlaagde wade
omspant het onuitsprekelijk geheel.

Het spannende aan de Zestigers heb ik altijd gevonden dat hun verzen mochten rijmen, (zie de twee voorbeelden hierboven) hoewel ze merendeels vrije verzen maakten, terwijl de Vijftigers het rijm hadden afgezworen. Dat leidde tot een enorme ruzie met Betrus Aafjes, die het had over 'laarzen, die door literatuur marcheerden.'
Uit de Vroege Verzen (1955-1965) blijkt dat Sleutelaar al een begenadigd dichter was:

Hemellichamen

het uur dat ik de dag heb opengebroken
en de zee in een dauwdruppel samengevat
was ik radeloos was ik vuur

was ik
een gat in de huid van de ruimte
een kreet van vreselijke vreugde
een magere morgen van zand en honger

en wist mij later blindgestaard en doodgewoekerd
en viel
en spleet uiteen

De typische Gard Sivik-verzen (Gard Sivik was een literair tijdschrift, waar de gehele Zestigers-groep in de redactie zat) uit de bundel vond ik wat minder, maar als tijdsdocument niet minder geldig.

Voeten maat schoenen 44, schoenen maat 43 1/2

lopen  stoppen, bukken, rennen     wachten

Voeten maat schoenen 44, schoenen maat 43 1/2

Het is jammer dat Sleutelaar zo weinig heeft gepubliceerd, maar aan de andere kant bevat deze bloemlezing bijna alleen maar schitterende poëzie!
Dank 'Prins der dichters,' Sleutelaar!

ISBN 9789023495130 Paperback 96 pagina's De Bezige Bij  juni 2015

© Karel Wasch, 13 september 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER