Poëzie-Leestafel

...

  • Vergroot lettergrootte
  • Standaard lettergrootte
  • Verklein lettergrootte
Joost Zwagerman



Recensie, geschreven door Evert van der Veen, over de dichtbundel


Wakend over God


Joost Zwagerman


 
Zwagerman begon al jong met schrijven, ging naar de Pedagogische Academie en studeerde vervolgens Nederlandse taal- en letterkunde maar voltooide deze studie niet. Hierna volgde hij een cursus creatief schrijven bij Oek de Jong.
Zwagerman leed aan een auto-immuunziekte en aan depressies. Op 8 september 2015 maakte zijn uitgeverij De Arbeiderspers bekend dat Zwagerman op 51-jarige leeftijd in zijn woonplaats Haarlem een eind aan zijn leven had gemaakt.
Zijn debuut de roman ‘De houdgreep’ werd in Vrij Nederland 'het meest belovende debuut sinds jaren' genoemd. In 1991 verscheen de roman ‘Vals licht’ die in 1993 werd verfilmd. Zijn eerste dichtbundel ‘Langs de doofpot’ verscheen in 1987 en de laatste ‘Voor alles’ verscheen in 2014.
NRC Handelsblad typeerde Zwagerman als 'een van de best schrijvende essayisten van dit moment'. Tevens was hij columnist voor de Volkskrant en NRC Handelsblad en in 2003 en 2004 was hij presentator van het VPRO – tv programma Zomergasten, waarin hij onder anderen Ayaan Hirsi Ali ontving, die in dat programma haar controversiële film Submission besprak.
Zwagerman behoort samen met auteurs als Connie Palmen en Arnon Grunberg tot de meest gelezen Nederlandse schrijvers van zijn generatie.




De gedichten voor de bundel ‘Wakend over God’ zijn door Zwagerman zelf verzameld in de loop van 2015; de bundel werd postuum uitgegeven en kreeg daardoor een bijzondere zeggingskracht. Uit de inhoud blijkt dat Joost Zwagerman worstelde met zijn leven, met zichzelf, met de zin van zijn bestaan en met God. Hij was rooms-katholiek opgevoed, maakte zich daar van los maar bleef zoeken naar God. Wat er in de wereld gebeurt en in de Tweede Wereldoorlog heeft plaats gevonden, houdt Zwagerman bezig. Hij vindt geen antwoorden en roept aan het begin van het gedicht ‘Klaar’: ‘Al vroeg had ik het wel gehad met God’, pag. 17.


Die intense religieuze strijd keert in alle opgenomen gedichten van deze bundel terug, aangrijpend en herkenbaar.
Veel gedichten getuigen daarvan zoals de eerste ‘Contact’ waarin Zwagerman probeert met God in contact te komen maar niets terughoort. Het gedicht eindigt veelzeggend met de regel ‘Hij (=God) heeft mijn nummer ingesteld’, pag. 7.


Hoe Zwagerman zich ook van God verlaten voelt en Hem nergens om zich heen terugvindt, tóch is er een diepe binding al is die voor hem zelf wellicht niet na te voelen. Dat blijkt bv. uit het gedicht ‘Tien’:


‘Poëzie: het nooit toereikende gebaar.

Gods zinnen die ik onmachtig streel.

Pas wanneer mijn as wordt uitgestrooid

voelt God mijn diepste binnenkant’, pag. 29.


In het gedicht ‘Bestaan’ is er een ontroerende vasthoudendheid aan God, al lijkt het leven en de menselijke ervaring geen enkel aanknopingspunt voor Gods aanwezigheid te bieden:

‘Nochtans belijd ik

dat ik, tegen de klippen op,

uiteindelijk in Hem geloof’, pag. 79.

 

ISBN 9789048829651 | Hardcover | 91 pagina's | Uitgeverij Hollands Diep | januari 2016




Ter aanvulling:



Dichtersvisioen


Mystieke duidingen van de laatste gedichten van Joost Zwagerman
Jos Huls & Hein Blommestein

Inleiding Jaap Goedegebuure
Afbeeldingen Luuk de Haan



In dit boek wordt een aantal gedichten van Joost Zwagerman toegelicht en spiritueel geduid. Zorgvuldig worden de poëtische in hun context geplaatst en uitgelegd. Duidelijk wordt hierin de menselijke en religieuze worsteling van Joost Zwagerman die zijn leven heeft getekend. Tegelijk wordt de betekenis van zijn woorden dichter bij de lezer gebracht omdat hij geloofsvragen benoemt die velen herkennen. Daarin is Zwagerman voor anderen een tolk en een gids geweest. Ieder gedicht is voorzien van een paginagrote illustratie van kunstenaar Luuk de Haan.


Het boek eindigt met een preek van Joost Zwagerman die hij 14 april 2013 uitsprak in de Geertekerk in Utrecht. Hiervan is ook een DVD in het boek opgenomen.


De tekst bij het gedicht ‘Contact’ legt uit dat God op ándere wijze in ons bestaan aanwezig is dan wij vaak geneigd zijn te denken. Hij is op verborgen wijze overal om ons heen en met onszelf verweven. De toelichtende tekst bij ‘Contact’ eindigt als volgt:


‘De ware God is te enen male de Ongekende, de Verborgene die ons vóór is geweest. Zo zijn wij ons hele leven bezig om aarzelend, schuchter maar vooral vluchtend contact te maken met Hem die al scheppend contact met ons maakt voordat dit tot ons bewustzijn kan doordringen’, pag. 9.


De toelichting bij het gedicht ‘Tien’ eindigt als volgt:

‘Pas wanneer de laatste resten van ons ik zijn opgelost en er geen waarneembaar spoor van ons achterblijft, krijgt God de kans om onze diepste binnenkant te voelen. Hij betast voorzichtig ons innerlijk weten en de eeuwenoude herinnering waarin Zijn Gelaat oplicht en Zijn woorden onze waarheid openbaren in een wolk van niet-weten. Voorbij onze dood worden wij dan eindelijk wie wij in Gods ogen zijn, nu definitief geboren in Hem’, pag. 29.


ISBN 9789077728444 | Hardcover | 68 pagina's | Discovery Books | mei 2017

Beide recensies © Evert van der Veen, 29 mei 2018

Lees de reacties en of reageer op het forum, klik HIER

 


Zoeken

Recensies