Recensie, geschreven door Karel Wasch, over de dichtbundel
Misschien moet alles eerst op tekening hersteld
van
Alja Spaan
'Alja Spaan (Sint Pancras, 1957) schrijft vanaf haar elfde, zowel poëzie als proza', lezen we op de eerste bladzij van deze bundel.' Ik vraag mij af, waarom uitgevers dat soort mededelingen op de bundel zetten, de laatste tijd.
Zou men bedoelen, dat hoe langer iemand al aan het ploeteren is, des te mooier de gedichten worden? Ik geloof niet zo in die stelling. Bij Alja Spaan is echter wel sprake van doorwrocht dichtwerk, waar hard aan gewerkt is en dat springt onmiddellijk in het oog. Dit is haar debuut. Verder is ze de drijvende kracht achter Reuring literaire salons in Alkmaar en ze doet dingen voor Meander, de site die zoveel poëzie doet.
De fraai uitgegeven bundel, is verdeeld in vier hoofdstukken Opnieuw is de stilte oorverdovend, Alle portretten zijn levend geworden, Kokette neigingen en Ze is altijd nog bereikbaar. Er staan maar liefst 62 gedichten in deze 4 hoofdstukjes.
KRASSEND
Elke ochtend is de lucht leeg. Zoals de vogels
wegwaaiden, zo stelt zich het noodlot
voor. Wij hen. Hoe zich te behoeden. Bij elk
oversteken de vingers recht zodat
ze passen in elkaars hand. Trucjes die we elkaar
leren. Bovenop het maanlicht
bedelaars, meisjes van plezier, centenvangers,
de laatste zon, willen we niet
allemaal hetzelfde. Voel hoe warm de huid
daar ligt. Voel aan die kracht het
lijf dat volgt. Voel hoe we samenvallen. De
uiteengereten overkant de grensstrook.
Daarachter dan. Daar zijn ze. De kwetterende
beestjes in lichtgevende bomen.
Uit het eerste hoofdstuk is dit vers, een dreigende sfeer, het noodlot zelfs, dat zich aandient en toch de mens, die zich ertegen teweer stelt. Of zijn het mensen, meervoud? Er staat: Voel hoe we samenvallen. Maar dat kan ook één mens zijn dat eindelijk met zichzelf samenvalt. En zo is het in alle verzen in deze bundel, niets is wat het lijkt en alles is wat het zou moeten zijn. Diepte i.p.v. oppervlakte. Beelden verdringen de raadsels. De raadsels blijven zoals in alleen zeer goede gedichten. Wat zijn bijvoorbeeld: De kwetterende beestjes in lichtgevende bomen? Ze zijn er plotseling. Komen ze de hoofdpersoon redden? Hem ontmaskeren? Zetten ze hem/haar op aarde terug? Dat mag de lezer zelf bepalen.
EEN ANDERE KANT
Alle lengtes zijn ingehaald, behalve de mijne.
Alle portretten zijn levend geworden behalve
de zijne. Mijn vader tekende bij voorkeur paarden,
koeien, uitgemergelde exemplaren,
hazen in de kantlijn, fietsen, auto’s en een enkele
vrouw met aanmerkelijk betere
knieën dan het blokje dat ik maakte tussen
ballonkuit en marmeren zuil. Ze bleven
bloot terwijl ik een plooirokje probeerde. Alle
schaduwen zijn weg.
Vogels stijgen opnieuw op, landen evenwel nu
in het natte gras tussen
zijn lijf en het hare, ze heeft haar rok keurig
tot over haar knieën getrokken.
In Alle portretten zijn levend geworden treffen we dit prachtige gedicht aan. Let op de fraaie overgang tussen de portretten, die levend zijn geworden en het portret van de vader dat doods blijft, maar waarna blijkt, dat hij tekende en dat het zijn portretten zijn, die niet tot leven zijn gekomen. En aan het eind ziet ze een meisje naast haar vader zitten. Is dat getekend door haar of wellicht door de vader? Of was het een beeld uit de herinnering. In hoeverre helpen afbeeldingen ons niet altijd aan herinneringen, vooral als ze door naasten zijn gemaakt? Of komen ze nooit meer tot leven, die afbeeldingen van herinneringen of van de harde realiteit?
BEREIKBAAR
Wat voorhanden ligt, blijft daar: de maan net
om de hoek van het huis, hangend
tussen natte takken, zwarte reikhalzende armen;
het zingend kind van wie de echo
in het lege huis tot in mijn bestemming dringt;
mijn vakantievierende zelf, het
ontdekken van alles wat onder het gras geschoven
opnieuw ging leven; rust die
mijn handelingen zangerig maakte alsof ikzelf
van grote hoogte toekeek, zag dat
het goed was. Misschien is er alleen dat laatste
nog: toekijken maar nooit zeker weten of
iets naar behoren is, er in ieder geval naartoe
schrijven, tot zwaaiend toe.
Het mooie van dit gedicht is , dat allerlei zaken moeiteloos op één hoop gegooid worden, die bereikbaar zouden zijn: de maan net om de hoek, zwarte reikhalzende armen, mijn vakantievierende zelf, Maar aan het eind van dit indrukwekkende vers is er toch de twijfel, die iedere goede dichter moet bekruipen. Misschien is er alleen dat laatste nog: toekijken maar nooit zeker weten (...) En in de laatste regel schrijft ze zwaaiend toe naar het onbereikbare. Let op het gebruik van dat sleutelwoord! Zwaaiend om dat het juist onbereikbaar is, in het voorbijgaan ergens naar zwaaien, zwaaiend van de alcohol of gewoon zwaaiend omdat de dichter er niets mee te maken wil hebben. Schitterend!
LICHT BRIESJE
Het keuren van mijn spullen gebeurt in lange halen:
lange benen stappen de trap op en noteren
het kind dat achterblijft, de kasten die gesloopt en
zijdelings omhoog gehesen dienen,
de sinaasappeldozen die in zijn geheel in handzame
van grepen voorziene broers komen of
mijn laarzen die tegengehouden door strik en band
de paar kilometers gaan afleggen.
Alles heeft zijn prijs. Dan delen we een zus, een
moeder, de School met de Bijbel en
het dorp, de eerste koffie ’s morgens. Hij draagt nu
een pak, een pen en notitieblok maar straks
de grijze stofjas, mijn leven, de thermoskan, de tien
boterhammen en mijn vlucht.
Drama, onder de misleidende titel Licht briesje. Dozen worden doorgegeven en kasten gesloopt. Het kind staat er wat bedremmeld bij. waar gaat de reis naartoe? In mijn optiek komt ze in een ander dorp terecht, maar misschien ook bij een ander gezin. Er staat immers: Dan delen we een zus, een moeder, de School met de Bijbel. Tussen de regels door lezen we dat het briesje zal overgaan in een storm want aan het einde staat er dat er een vlucht beraamd is, door het meisje? Raadselachtig!
Alja Spaan heeft een prachtige bundel afgeleverd met bijzonder fraaie gedichten. Gelaagde gedichten, soms mysterieus, vaak gevoelig, altijd trefzeker. Het is duidelijk, dat er een zeer begenadigde dichteres aan het woord is. Andere zeer fraaie verzen vond ik: Het warme huis, De stappen en Onder je gewicht. Maar eigenlijk zijn alle verzen in deze bundel de moeite waard. Een prestatie om trots op te zijn!
ISBN 9789490035075 | Paperback | 75 pagina's | Uitgeverij Watervis | januari 2017
© Karel Wasch, 10 februari 2017
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
