Gedichten over W.O.II
Het monument op de Dam
Het monument bestaat uit een 22 meter hoge zuil op een vierkant voetstuk. Aan de zuil zijn beelden bevestigd Achter de zuil is een muur met tekst. Aan de voorkant van de zuil zijn vier geboeide mannen afgebeeld. Samen symboliseren zij de ellende en de pijn die de oorlog bracht. Boven deze vier geboeide mannen is een beeld te zien van een vrouw met een kind wat overwinning en een nieuw leven betekend. Het beeld van de bebaarde man staat voor het verzet van de intellectuelen. Aan de andere kant zijn twee beelden van mannen met huilende honden aan hun voeten, dit staat voor het verzet. Er is ook een beeld van een man die zijn handen ten hemel richt, dit stelt het arbeidersverzet voor.
Op een sokkel
een mens gehakt
weer- en windbestendig.
Bij een grote razzia in
Amsterdam 5500 joden weg.
Gedichten en vergeet-mij-nietjes
102.000 stenen in Westerbork.
Pareltjes en niemendalletjes.
En verder twee leeuwen
uit gebroken spiegels, die
de lucht reflecteren.
Jan.W moet reparatie zelf betalen.
Traditioneel en vernieuwend.
A. Frank krijgt een dagboek
voor haar dertiende verjaardag.
Wijsheden en citaten mogen.
In de 'bloedkuul in't Goffertpark staat
een gedicht, er ontbreekt een komma.
In Het Bos der Onverzettelijken
zijn 2133 bomen geplant.
Bij Madame Tussauds staat een beeld
van AH. te B. voor de liefhebbers.
Oh, Sammy vindt de wereld heel gemeen.
Wie was Anna de Trompetter?
Er is een ijsje uitgeloofd.
Zomaar langs de weg, door de bocht.
Bloemetjes, kaarsjes en 'De Schreeuw',
een Prettig Gesprek, ter inspiratie
voor vrijheid van meningsuiting.
Het is verboden op de Waterdriehoek
zonder vergunning te dansen. Wij staan
Minutenlang stil voor alle nabestaanden._
Rim Sartori mei 2010
een levenslange nachtmerrie
niet erfelijk
wel overdraagbaar
© Manja Croiset
Uit : Dissonante symfonie
de hemel was bezaaid met sterren
die nacht.
die heldere vriesnacht in januari.
vijfentwintig januari
negentienhonderdvijfenveertig.
het schip was helder verlicht.
het straalde als de dag van zich zelf.
het doel was aantrekkelijk
in zijn grootsheid.
eenentwintigduizend bruto register ton.
negenduizend kinderen,
vrouwen, bejaarden en gewonden.
drie torpedo’s.
de ondergang van de wilhelm gustloff.
de kapitein van u-boot s13
werd geen held des vaderlands.
© Roger Pelgrims
zich van kamp naar kamp
de wielen sissen Untermenschen Untermenschen Untermenschen
de passagiers hebben geen uitzicht op
het deels door bommen verwoeste landschap
rookwolkjes komen uit de pijp van de locomotief
straks gaat “het vee” durchs Kamin
de rookwolken zullen groter zijn en de stank een andere
dan die van de ongewassen op elkaar gestapelde mensen
urine faeces menstruatiebloed braaksel
crematoria wie legt nu nog de link
opnieuw word ik overweldigd
kijkend naar een t.v documentaire over de holocaust versmelt mijn doodswens
en wordt doodsángst of toch de wens te stoppen
maar heb ik het recht niet moet ik doorgaan met mijn te zware taak
de wrange plicht te leven uit naam van de vermoorde familie
en ook de doodsangst ingegeven door de overlevende moeder
chaos als gebruikelijk in mijn brein en hart
© Manja Croiset
Uit: Uit de spelonken van mijn ziel
de overwinnaar
komt,
snel en onverwacht,
uit de lucht.
de hoge druk
is adembenemend,
en vurig
zie ik mijn geliefde
opstijgen
tot een nooit vergeten verleden.
© Roger Pelgrims
aan hem en onze relatie
toen ze mij het boekje Tommy
gaven nu al weer jaren geleden
ik denk het niet want die keurden ze af
schattige tekeningen gemaakt
door een man in Theresiënstadt
voor de derde verjaardag van zijn zoontje
na de oorlog gevonden verborgen
in een muur van een barak van het voormalige concentratiekamp
de beide boeken Tommy en Manja
staan bij mij naast elkaar in de boekenkast
is dat bij hem ook het geval gevraagd heb ik dat nooit
in zijn huis in Lasne ben ik nooit geweest
alle twee heeft hij ze van mij gekregen
met Tommy was hij blij dat ik het hem toestuurde
in een tijd dat het contact door hem was verbroken en hij me verzocht
had hem met rust te laten
Manja nog weer daarna
zou hij het ooit hebben durven lezen
menigeen zegt hoe hebben je ouders je
naar dat boek kunnen vernoemen gewoon het
was een mooie naam (dat vind ik ook) en die tijd was toch voorbij
bij hun eerstgeborene wilden ze dat niet
een vraag rijst
Ingrid geboren nadat Odo was opgepakt
hadden ze van te voren al een naam afgesproken
als ik een jongetje was geweest had ik Serge geheten wist ik
als het dan toch voorbij was
waarom was onze Joodse achtergrond dan een
GEHEIM
© Manja Croiset
Uit : Mijn leven achter onzichtbare tralies
over onze namen
ik vroeg of ze besproken hadden hoe de baby zou heten
voor dat Odo werd opgepakt
het antwoord was bevestigend
hoe als Ingrid een jongetje was geweest
ja zei Paula Claude
Odo daar waren we het nog niet over eens
ik zei dat ik niet wou dat kind wordt gepest
klootje closet Ingrid kwam bij hem vandaan uit Peer Gynt
verder vroeg ik dat Serge waar kwam dat dan vandaan (mijn naam dus als jongetje)
naar een 13-jarig Russisch jongetje uit het concentratiekamp
dat daar (waarschijnlijk) is omgekomen niet helemaal duidelijk was het mij
of mijn vader zich over dat kind ontfermd had
durf ik niet verder te vragen
Manja Serge onverbiddelijk verbonden
met die tweede wereldoorlog
© Manja Croiset
Uit : mijn leven achter onzichtbare tralies
er dus gesproken over pappa’s illegaal drukwerk
gevangenissen en kamptijd
pas later ook zíjn angst dat er ontdekt zou worden dat ook hij Joods bloed had
zo gründlich waren de Duitsers dus ook weer niet met zijn beroemde halfbroers Max
die niet meer op mocht treden en Gerard de paragnost van wereldfaam die echt gemengd gehuwd was
de zo bekende achternaam het is een wonder dat zij het kunnen
navertellen en dat ik hier zit was dat laatste maar niet het geval
hoeveel later hoorden we van de vermoorde familie
niet teruggekomen werd dat toen toedekkend genoemd
we wisten niets maar we voelden wel (maar zelfs dat waren we ons toen niet bewust)
andere kinderen hadden grootouders en vragen waarom dat deed je niet
geen foto te bekennen er was helemaal niets gebeurd mamma had niets meegemaakt
© Manja Croiset
Uit : Mijn leven achter onzichtbare tralies
koraalmuziek als klinkend rouwbeklag
tot ieder zich heeft opgesteld
een zitplaats is verwanten toegewezen
zij staren op de rijen witte stenen
de triniteit der krijgsmachtstaven
staat roerloos en formeel vooraan
een trompet verbant ’t laatste woord
nog ontluikt de stilte niet
er wiekt een vogel er hoest een vrouw
dan dringt de tijd en zwijgen de minuten
de dag verliest de schemer wint het al
wat onverwerkt is dooft van jaar tot jaar
in het slinkend nabestaanden tal
het protocol schrijdt voort
kransen worden overdragen
een aalmoezenier klaagt oorlog aan
stil zou de omgang moeten zijn
tussen verzorgde graven door
niet ieder is daadwerkelijk betrokken
een lach klinkt op nu het donker wordt
Alfred van Haskerland
mei 1987/2008