Jo Govaerts (ja)

[mira]

Liefde was een heldere kamer
met open vensters en ons
walsend in het rond
zon

was een glazen klokkenspel
wind bracht nieuwe jaargetijden
wij

hielden van elkaar

'Liefde was een heldere kamer'
ZO een gedicht beginnen is iets prachtigs. Nee, je kijkt niet mee als een voyeur, maar je voelt het licht, de helderheid, de vreugde, de openheid, de zon.
En o, die o-klanken! Niet 'en wij', maar 'ons' en 'rond' en 'zon', dansend, walsend.

Wind bracht nieuwe jaargetijden
was, wind, wij
het waaien van de wind.

Synthese in het eindvers:
'wij
hielden van elkaar'

Was het toen al verleden tijd? Waaide de wind alles weg en bracht die iets nieuws?
Maar laten wij, als lezer, vooral genieten van deze klankrijke verzen vol licht, zon, dans en muziek.

mira

[Molly]

Stuk voor stuk spreken haar gedichten mij aan,
gewoon omdat zij voor elk onderwerp/elke ervaring
de juiste woorden vindt. Iets anders kan ik er nog niet
over zeggen.

Molly

[Dettie]

Wat doet een meisje


Wat doet een meisje
terwijl haar geliefde matroos
de zeven zeeën bevaart

geen geld geen eten

ze gaat naar de kade
daar
waar het wuivende water het afscheid van
het schip blijft herhalen
waar de wind door haar haren
zijn laatste aai en over haar rug
waar een man op een bankje de
krant leest en niet meer leest en vraagt juffrouw
komt u hier toch even bij me
zitten u hebt zulke droeve u hebt
zulke betoverende zeeblauwe ogen


Jo Govaerts
Uit: Waar je naar zit te kijken
Kritak, 1994

Dit gedicht plaats ik omdat het me doet denken aan een heel vervelende situatie waarin ik me jaren geleden bevond.
Ik zat aan het strand en voelde me ellendig. Er kwam een heel aardige mevrouw naar me toe en die zei: "Darf ich Sie helfen? Du kückt so traurig." (vergeef me voor m'n slechte Duits)
Alleen al doordat ze die vraag stelde voelde ik me al sterker en beter.
Ik denk nog regelmatig aan die vrouw en zou haar graag eens willen vertellen hoeveel haar vraag voor mij betekend heeft.

Ik stel me dan zo voor dat het meisje uit dit gedicht zich ook geholpen voelt door de opmerking van die man.

Dettie

[mira]

Nu pas gelezen.
Om over na te denken.

mira

[mira]

Wat doet een meisje.....?

Alleen gelaten, geliefde verweg, geen geld geen eten, naast haar zit een vriendelijke man die haar zeeblauwe ogen zo betoverend vindt.
Wat doet een meisje in zo'n situatie dan?
Het is een open slot, maar de suggestie lijkt me duidelijk, aangekondigd door 'geen geld geen eten'.

Heel anders toch, Dettie, dan die vriendelijke dame destijds, denk ik.

mira

[Dettie]

och jee zou het mira? Ik lees het gedicht nu ineens met heel andere ogen. Dat ik dat niet zag! Ik zag alleen die paar woorden u hebt zulke droeve

Dettie
een illusie armer

[Librije]

Ja Mira, alweer de spijker op zijn kop. Zo lees ik het ook. Een droevig vers in feite.

Maar dat neemt niet weg, dat jij, Dettie, destijds ervaren hebt, dat een ontmoeting met een vreemde ook vreugde kan schenken. Dus hoezo een illusie armer?

Librije.

[tiba]

och jee zou het mira? Ik lees het gedicht nu ineens met heel andere ogen. Dat ik dat niet zag! Ik zag alleen die paar woorden u hebt zulke droeve

Dettie
een illusie armer

En ik had het ook niet gezien. O jee, dus ook!
Misschien zijn we té romantisch?

Tiba.

[mira]

Wat doet een meisje


Wat doet een meisje
terwijl haar geliefde matroos
de zeven zeeën bevaart

geen geld geen eten

ze gaat naar de kade
daar
waar het wuivende water het afscheid van
het schip blijft herhalen
waar de wind door haar haren
zijn laatste aai en over haar rug
waar een man op een bankje de
krant leest en niet meer leest en vraagt juffrouw
komt u hier toch even bij me
zitten u hebt zulke droeve u hebt
zulke betoverende zeeblauwe ogen


Jo Govaerts
Uit: Waar je naar zit te kijken
Kritak, 1994

Dit gedicht behoort m.i. tot het genre 'zeemansliederen', frequent o.a. in Nederland en...Engeland, jawel zeemogendheden.
Sommige ervan waren echte 'werkliederen' voor de zeelui op de boten (ik las ergens de term 'shanty's), andere waren eerder populaire volksliedjes, ontstaan aan de wal.
Verwantschap met smartlap/levenslied is hier niet ver te zoeken.
Vaak bevatten deze gedichten een moraal/levensles, bv. waarschuwingen tegen lichtzinnig gedrag, maar soms ook een propaganda voor het verleidelijk avontuur!
Nogal wat hedendaagse koren in Nederland hebben zeemansliederen op hun repertorium.

Jo Govaerts herneemt hier een oud thema, een pastiche?
Spot is hier verweg, en als er al ironie te bespeuren valt, is het de zelfironie van de dichteres die speelt met het genre.
Of is dat sowieso het geval bij dergelijk gedicht?
Even een gedachtenknoop.

Interessant lijkt mij:
1) hoe kijkt zeevarend Nederland naar dit gedicht?
2) hoe traditioneel is dit in zijn genre, of nog beter, wat is het vernieuwende?

mira

[Dettie]

Hee dat is een interessante gedachtenknoop mira!
Aan het zeemanslied had ik totaal niet gedacht.
Hier aan zee worden er hele wedstrijden gehouden met shantykoren.

Ik ben nu te moe om verder zinnig antwoord te kunnen geven maar er staat een briefje in m'n toetsenbord met "Jo Govaerts"
Echt bijzonder zoals jij het ziet! (en leuk)
Ik kom er zo snel mogelijk op terug.

Dettie

[mira]

Ahoi, Dettie,

mijn zeemansknoop had vooral betrekking op het aspect 'ironie', wat me in dit geval niet zo duidelijk is.
Je kan ook spreken van een 'hommage' aan het genre, en dan zit ik in de knoop.
De term 'shanty' heb ik ontdekt op internet, mij tot vandaag volslagen onbekend, maar ik had geen tijd om het grondig na te pluizen.

Ayay

mira

[tiba]

Van shantykoren heb ik nog nooit gehoord .
Goed van je, Mira, dat jij het ziet als een vertegenwoordiger/uitloper van het "zeemanslied". Ik was er zelf niet opgekomen. Maar hierdoor ga ik het wel vanuit een ander perspectief lezen.

Of er ironie in schuilt?
Hoe vaker ik het lees, des te meer ik denk (mede door wat je aanbracht)van wel.

Tiba.

[mira]

Naast mijn hier gestelde vragen even volgende bedenking: het gedicht begint met de vraag:
'wat doet een meisje'
eveneens de titel van het gedicht.
Het is een open vraag, het antwoord wordt niet gegeven, maar m.i. wel gesuggereerd (zie hoger).
Af en toe ziet iemand het addertje onder het gras niet .
Wellicht is dat ook wel 'vernieuwend' in het levenslied-genre waar de miserie meestal breeduit wordt uitgesmeerd.

Het begin klinkt, in mijn oor althans, als een liedje, een melodietje, en blijft maar klinken:
wat doet een meisje
wat doet een meisje
wat doet een meisje
......'

mira

[Dettie]

Dit vond ik op internet
De Zeven Zeeën was vroeger een begrip. Als je de zeven zeeën had bevaren was je pas een echte zeeman, en dan had je de hele wereld wel zo'n beetje gezien.

Mijn gedachte is dan:
Die matroos van het meisje bijft waarschijnlijk een hele tijd weg want hij bevaart de zeven zeeën, gaat de hele wereld over.
Ze kan dan wel op hem wachten willen maar de realiteit is dat ze feitelijk niemand heeft die voor haar zorgt, dus zal ze voor zichzelf moeten zorgen. Haar matroos komt voorlopig niet terug, als hij al terugkomt.
En dan zit er een aardige man op een bankje die zegt dat ze zulke mooie ogen heeft... Hij is er wèl, haar matroos niet...
Wat doet een meisje....

Dettie

[Librije]

Het venijn zit in

geen geld geen eten

. Er staat nergens Dettie, dat het een

aardige

man is. Hij ruikt zijn kans: het schip is weg, hij legt zijn krant neer en waagt een poging, maakt misbruik van de situatie. En wat doet een meisje, zonder geld en eten?

Shanty-festivals zijn in Nederland erg populair: er bestaan tientallen shantykoren. Maar ook in Vlaanderen kent men ze:

http://www.shantykoorblankenberge.be/

Kijk hier maar eens: je kunt er alles over lezen en er zelfs enkele (deels) beluisteren.

Ook bij ons in Terneuzen wordt elk jaar in september een festival gehouden. Daar heb ik ze (Blankenberge) al eens horen optreden. Ik mag er graag naar luisteren. Maar ik denk eigenlijk niet dat dit gedicht iets met de shanty's te maken heeft: dat waren oorspronkelijk "werkliedjes" voor aan boord.

Een zeemansliedje/smartlap/levenslied zou allemaal kunnen. Maar dan mis ik toch iets in het gedicht: een ritme, een regelmaat die naar een liedje verwijst. Traditioneel zou ik het zeker niet willen noemen. Ironisch eigenlijk ook niet. Het kan zijn dat de dichteres inderdaad speelt met het genre, zoals mira zegt.

Misschien moeten we een link leggen met de titel van de bundel waar het gedicht uit komt?
Waar je naar zit te kijken

Ik zou het een suggestief gedicht willen noemen. Het is niet moralistisch, want dan zou er een afkeuring in door moeten klinken of een verwijzing naar nare gevolgen van onjuist gedrag.

Dettie ziet een aardige meneer, die wil helpen, ik zie een uitgekookte stiekemerd die zijn kans schoon ziet een radeloos meisje te strikken, je kunt ook nog een radeloos meisje zien, dat op de kade een man gaat versieren (wat lijkt te lukken) om aan eten te komen.

Maar wat gebeurt er nu echt? Waar je naar zit te kijken. Je zit er naar te kijken en je vult zelf de betekenis van wat je ziet in. Alle interpretaties hierboven zijn geldig en tegelijkertijd nergens op gebaseerd.

Ik zou graag willen weten hoe de andere gedichten uit deze bundel eventueel in dit kader passen.

Librije.

[Dettie]

ha Librije,

Ja je hebt gelijk er staat inderdaad nergens aardige meneer.
Ik denk dat ik nog steeds een beetje vastgebakken zit aan mijn aardige Duitse mevrouw. :-)

Hier aan de kust worden ook veel zeemansliederen gezongen (ik heb ze een beetje teveel gehoord om ze nog leuk te vinden) en het klopt dat in dit gedicht niet het ritme van die liederen zit.
Toch heeft het er wel iets van een zeemanslied weg. In zo'n lied zit ook vaak een verhaal. De ene keer over een jonge matroos die nooit meer terugkeert (verdronken of op een mooi eiland gebleven) De andere keer over het meisje dat achterblijft, en vol verlangen aan de kade staat wachtend op of herinneringen ophalend aan haar zeeman.
Dit laatste vind je natuurlijk terug in dit gedicht.

Maar waarom denken jullie zo slecht over die man op het bankje?
Hij zegt kom even zitten, je kijkt zo bedroefd en je hebt zulke mooie ogen. Dan hoeft het toch niet meteen iemand met kwade bedoelingen te zijn. (Of ben ik nu weer naïef?)

Ik vind eerder de zin Wat doet een meisje... kwalijker klinken.
Het lijkt alsof ze willens en wetens naar de kade gaat, want ze heeft geen geld en geen eten dus... wil ze een man versieren zodat ze weer geld en eten heeft. Ook al vindt ze haar matroos nog zo leuk, ze heeft er geen barst aan. Hij zit op zee, zij heeft geen geld en eten.

En wat doet een meisje dan?

Dettie

[Librije]

Ik schreef:

Misschien moeten we een link leggen met de titel van de bundel waar het gedicht uit komt?
Waar je naar zit te kijken

Ik zou het een suggestief gedicht willen noemen. Het is niet moralistisch, want dan zou er een afkeuring in door moeten klinken of een verwijzing naar nare gevolgen van onjuist gedrag.

Dettie ziet een aardige meneer, die wil helpen, ik zie een uitgekookte stiekemerd die zijn kans schoon ziet een radeloos meisje te strikken, je kunt ook nog een radeloos meisje zien, dat op de kade een man gaat versieren (wat lijkt te lukken) om aan eten te komen.

Maar wat gebeurt er nu echt? Waar je naar zit te kijken. Je zit er naar te kijken en je vult zelf de betekenis van wat je ziet in. Alle interpretaties hierboven zijn geldig en tegelijkertijd nergens op gebaseerd.

Ik zou graag willen weten hoe de andere gedichten uit deze bundel eventueel in dit kader passen.

Hoe denk je hier over Dettie? Of een van de anderen?

Librije

[Dettie]

Ah sorry, ik had het toch niet goed gelezen. Je schreef al dat het ook een radeloos meisje kan zijn...
Ik ging meer in op het zeemanslied gedeelte.

Waar zit je naar te kijken heet de bundel. Een intrigerende titel want net als wat jij zegt Librije je vult zelf de betekenis van wat je ziet in. Alle interpretaties hierboven zijn geldig en tegelijkertijd nergens op gebaseerd.

En wat gebeurt er nu echt? vraag je.
'Echt' gebeurt wat er in het gedicht staat, meisje staat op de kade, man vraagt kom even zitten. Meer niet.
Wat er in het hoofd van het meisje of de man omgaat weet je niet.
Suggestief gedicht... ja, dat zeker.

Ik weet niet zo goed wat je nog meer wil weten Librije.
De bundel heb ik helaas niet dus op je laatste vraag kan ik geen antwoord geven.

Groetjes Dettie

[mira]

Momenteel geen tijd om alles grondig te lezen, stresserende periode.
Het meeste is wellicht al gezegd.
Volgende week heb ik hopelijk meer tijd, ook om op andere dichters te reageren, o.a. op Beranova.

mira

[Dettie]

Deze maand (juni 2010) Jo Govaerts eens in de schijnwerpers als dichter van de maand. zie

http://www.poezie-leestafel.info/dichter-van-de-maand

Dettie

[Dettie]

“Er zijn weinig zekerheden in de wereld, en zeker in de literatuur, maar dat Jo Govaerts op dit moment de beste dichteres van haar generatie is, is zo’n zekerheid.”

Herman de Coninck

[leni]

wat betekent de vorige boodschap??

[Dettie]

Dat was spam. Ik heb het weggehaald.

Groetjes
dettie

[Lezer100]

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,
elk land, elk huis, laat staan dit lijf is mij te eng.
Aan niets, aan niemand kan ik ooit volledig toebehoren
dan aan die onbetrouwbare innerlijke stem.

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,
mijn eigen bouwwerken van het meest flexibel materiaal,
vol gaten, voor wie geen grenzen kan stellen aan zijn dromen,
vol nestelplaatsen in het eigenwijs gekronkel van een taal.

Soms vrees ik dat voor mij de tijd al is gekomen
waarin mij elke kracht ontbreekt
om van de barre steden waar ik ben nog weg te dromen,
maar dan is daar toch weer die stem die in mij spreekt
en mij terug tot mijzelf doet komen,
d.w.z. die mij openbreekt.

Jo Govaerts
Uit Apenjaren
(Van Halewyck, 1998):

Een prachtig gedicht vind ik dit.

De titel van dit gedicht trok mij onmiddellijk aan. Enerzijds lees ik hier wat voor Jo Govaert het leven de moeite maakt, geleefd te worden (ook al zijn er momenten van twijfel - zie laatste strofe), maar anderzijds ook hoe zij haar schrijverschap ziet (zich niet gebonden voelend aan vaste vormen en regels).

En ik ben het met je eens, Dettie, dat dit een prachtig gedicht is.

Lezer100